P.A. Avondano – Oratorium „Śmierć Abla” na 5 głosów solowych i instrumenty („La morte d’Abel”) w ramach I Międzynarodowego Festiwalu METASTASIO BEZ GRANIC

Pedro Antonio Avondano (1714-1782)
Libretto: Pietro Metastasio
Abele – Raquel Camarinha, sopran
Caino – Ana Vieira Leite, sopran
Eva – Valentina Varriale, sopran
Angelo – Filippo Mineccia, kontratenor
Adamo – Sergio Foresti, baryton

DIVINO SOSPIRO
Dyrygent – Massimo Mazzeo

Współczesna światowa premiera wydania Oratorio Morte de Abel Pedro Antonio Avondano miała miejsce w lutym 2012 roku w Lizbonie, w Centro Cultural de Belém, po rekonstrukcji przeprowadzonej przez muzykologa Yskrenę Yordanową. Edycja była również przedmiotem licznych koncertów w ciągu ostatnich dziesięciu lat wokół oratoriów i dzieł sakralnych Avondano innych współczesnych kompozytorów portugalskich, reprezentujących ten gatunek w całej Europie. W Polsce będziemy mogli usłyszeć to dzieło po raz pierwszy.

Pedro Antonio Avondano (1714-1782) uważany był za jedną z najwybitniejszych postaci portugalskiej sceny muzycznej i jednocześnie jednego z najpłodniejszych kompozytorów europejskich XVIII wieku. Urodził się w Lizbonie 16 kwietnia 1714 roku w rodzinie muzyków. Jego ojciec, genueński kompozytor i skrzypek Pietro Giorgio Avondano (1692 -1755) przybył do Portugalii w 1711 roku jako pierwszy skrzypek Kaplicy Królewskiej króla João V. Jego matka, Maria Luisa Lomprét, była córką Francuza z Nantes, Pierre Raguideau, lekarza dworu portugalskiego. Podwójna kultura muzyczna i rodzinna, zarówno portugalska, jak i francuska, a także studia we Włoszech niewątpliwie wpłynęły na jego twórczość i pozwoliły mu na kontakt z głównymi kręgami artystycznymi kosmopolitycznej Europy XVIII wieku.

Oprócz swojej działalności jako wirtuoz skrzypiec w Kaplicy Królewskiej, odegrał ważną rolę w modernizacji życia muzycznego w Lizbonie, jako przedsiębiorca i innowator. Od 1758 mieszkał w okazałej rezydencji przy Rua da Cruz (Santa Catarina), która należała do Conde da Ponte, szambelana dworu króla Józefa I. Zorganizował tam Zgromadzenie Narodów Cudzoziemskich: arystokratyczny klub, w którym spotykali się przedstawiciele zagranicznej i portugalskiej elity na koncertach dających podwaliny pod pierwsze publiczne koncerty w stolicy.

Zgromadzenie Avondano ilustruje zmiany społeczno-kulturowe tamtych czasów, kiedy odczuwano potrzebę tworzenia „społeczeństwa dworskiego” (mieszanka arystokracji i bogatych biznesmenów lokalnych jak i zagranicznych), w ośrodkach oddalonych od wpływów dworu. To tam odnajdujemy więzy przyjaźni między kompozytorem, a różnymi wybitnymi postaciami reżimu markiza de Pombal, takimi jak Anselmo José da Cruz (biznesmen i kanonik Kaplicy Królewskiej), João Henriques da Sousa (główny skarbnik Royal Reserve) i Inácio Pedro Quintela (finansista i dyrektor teatru Sociedade), a także zagranicznych biznesmenów i dyplomatów, takich jak sir John Hort, brytyjski konsul. W tym kontekście zrozumiałe są aspiracje Avondano do pozycji społecznej wykraczającej poza nadworną muzyczkę. W 1767 r. otrzymał tytuł rycerza Chrystusa, co zdaniem historyka Ernesto Vieiry było „okolicznością niezwykle rzadką w tamtych czasach”.

Na początku lat sześćdziesiątych XVIII wieku Pietro Antonio Avondano był odpowiedzialny za reorganizację Confrérie de Sainte-Cécile, pierwszego stowarzyszenia profesjonalnych muzyków w stolicy, którego został dyrektorem.

ŚMIERĆ ABLA
Sakralny dramat Śmierć Abla został napisany przez Metastasia w 1732 r., okresie świetności i ekstrawagancji, w którym Oratorium odgrywało główną rolę w okresie Wielkiego Postu. Libretto oparte jest na zaczerpniętej ze Starego Testamentu historii zamordowania Abla przez jego brata Kaina. Tragiczny tekst, wierny tradycji, z wielką głębią i dbałością o szczegóły opisuje dramatyczny konflikt biblijnej historii. Abel reprezentuje mękę, ofiarę i dobroć Chrystusa. Jest wybrańcem Boga, a jego pobłażliwa istota oddala go od jego brata Kaina, człowieka bez życzliwej natury. Dramat rozwija się wokół postaci Kaina, który symbolizuje grzeszną ludzkość. Uczucia takie jak duma, zazdrość i gniew charakteryzują jego brak wiary. Wątpliwości przed Bogiem nabierają szczególnego znaczenia, a brak łaski Bożej przekształca się w utratę harmonii ze wszystkim, co jest w naturze rzeczy. Kain nie widzi boskich znaków i jest pożerany przez negatywne emocje, które coraz bardziej oddalają go od ścieżki zgodnej z naukami biblijnymi. Anioł ma również wielkie znaczenie w tym dramacie, jako personifikacja głosu Boga i ucieleśnienie ról Świadomości i Światła. Pod koniec dramatu krwawa ofiara Abla nadejdzie, by ocalić ludzkość.

Spektakl kończy się moralnym przesłaniem o obowiązku podążania za boskim przewodnictwem, ale także ostrzeżeniem przed grzeszną naturą nas, śmiertelników.

Zespół Divino Sospiro powstał 20 lat temu z inicjatywy portugalskiego dyrygenta i kierownika muzycznego Massimo Mazzeo. Jest to formacja, która za cel stawia sobie wierność interpretacyjną repertuaru barokowego i dbałość o najwyższe standardy muzycznej jakości  XVIII-wiecznych partytur. Zespół współpracuje z najważniejszymi portugalskimi instytucjami, takimi jak Fundação Calouste Gulbenkian, Centro Cultural de Belém, Teatr Narodowy Sao Carlo i Casa da Musica. Ma na swoim koncie szereg zagranicznych tras koncertowych. Artyści występowali w Auditorio Nacional w Madrycie, Festival Ile de France, Folle Journée w Nantes i Tokio, Festival d’Ambronay, Musikfest Bremen, Bargemusic Festival w Nowym Jorku, Festival de Musica Antigua de Sevilla, International Baroque Music Festival of La Valletta Malta, Handel Festspiele Halle, i wiele innych.

Wraz z Divino Sospiro współpracowali znamienici goście, tacy jak: Alexandrina Pendatchanska, Alberto Grazzi, Alfredo Bernardini, Chiara Banchini, Christina Pluhar, Enrico Onofri, Christophe Coin, Deborah York, Gemma Bertagnolli, Katia i Marielle Labèque, Kenneth Weiss, Maria Bayo, Maria Christina Kiehr , Maria Hinojosa Montenegro, Maurice Steger, Rinaldo Alessandrini, Romina Basso, Vittorio Ghielmi, Giuliano Carmignola, Gustav Leonhardt.

Nagrania orkiestry otrzymały najwyższe wyróżnienia, w tym nagrodę Diapason „5”. Divino Sospiro aktywnie angażuje się w promocję edukacji muzycznej w dziedzinie epoki baroku.